Rechters doen maar wat
En maken er een groot zootje van.
‘Rechters doen maar wat’
Ik moet bekennen dat ik deze gedachte meermaals gehad heb, in het verleden. ‘HOE KAN DIT!??!?!’ schoot er door mijn hoofd, als ik een zaak via de media vernam. ‘De straffen zijn veel te laag, dit kan toch niet!!!!’ is ook iets dat regelmatig door mijn hoofd schoot. Pas toen ik zaken heel dichtbij mee ging maken, waarbij ik soms de daders van high profile zaken zelf sprak, en me verdiepte in de rechtspraak en de vonnissen die werden uitgesproken, veranderde mijn beeld van de rechtspraak meer en meer.
Ik geloof dat het sleutelwoord in deze, zoals eigenlijk altijd, nuance is. Nuance die vaak verloren gaat in berichtgeving, maar wel altijd aanwezig is in rechtszaken.
De Belgische verkrachtingszaak
Zo zag ik de afgelopen weken veel ophef ontstaan om een Belgische strafzaak. De koppen die in de media voorbij kwamen, lógen er niet om. Een dokter in spe zou een vrouw verkracht hebben, maar hij zou geen straf krijgen omdat hij zo’n voorbeeldige jongeman zou zijn, met nog een hele mooie toekomst voor zich. Mensen waren KWAAD. Terecht ook wel.
Waar sloeg dit vonnis in hemelsnaam op? Hoezo maakt het uit hoe deze man zijn toekomst is, of zou zijn? Hij is immers een misdadiger! Ik begon ook al boos te worden. Gelukkig stuitte ik vrij snel op een artikel, dat een stuk dieper op de achtergronden van deze zaak in ging.
Wat was er nu gebeurd?
Wat het slachtoffer nog weet
De studente, die zelf niet in Leuven studeerde, is die avond met vriendinnen op stap. Ze zou op het kot van een van hen blijven slapen. Samen gaan ze naar een halloweenfeestje op een ander kot. In de loop van de avond zou ze daarbij 1 à 2 flessen wijn drinken. Rond 2 uur 's nachts vertrekken de vriendinnen, in hun verkleedkledij, naar een studentencafé, waar de studente nog een pint bestelt. Dan wordt het zwart.
De volgende ochtend wordt ze om 9 uur naakt wakker in een vreemd bed, naast iemand die ze niet kent. De 2 praten nog met elkaar, en de studente vertrekt naar haar vriendin. Wanneer ze daar aankomt, krijgt ze nog berichtjes van de man, maar na een tijdje blokkeert ze hem.
De volgende dag gaat de jonge vrouw naar een Zorgcentrum na Seksueel Geweld, waarna er aangifte wordt gedaan bij de politie. Maar wat er tussen 2 en 9 uur is gebeurd, dat weet de vrouw niet meer.
Wat de dader nog weet
De gynaecologiestudent heeft meer herinneringen. Hij heeft de hele avond gedanst en gedronken, en rond halfvijf wandelt hij beschonken naar zijn kot. Op straat wordt hij aangesproken door een jonge vrouw, die verkleed is als clown, en die hem vraagt waar er een nachtwinkel is. Ze wandelen er samen naartoe, maar de nachtwinkel is gesloten.
Ze wandelen terug naar het studentencafé waar de vrouw vandaan komt. Onderweg begint ze hem te kussen, zegt hij. De vrouw gaat het studentencafé binnen, maar komt snel weer buiten, omdat haar vriendinnen vertrokken zijn.
Volgens de gynaecologiestudent wordt de vrouw daarop aangesproken door een andere man, die voorstelt dat ze bij hem kan slapen. Om haar te beschermen, brengt de gynaecologiestudent haar naar het kot van de vriendin. Maar daar wordt niet meer opengedaan. Onderweg zou de studente hem nog eens gekust hebben, en gezegd hebben dat ze wilde dat hij bij haar bleef slapen. Ze wandelen naar zijn kot, en kussen onderweg nog 2 keer.
Op zijn kot hebben ze onbeschermde seks. Volgens de man vroeg hij vooraf of dat oké was voor haar. De volgende ochtend praatten ze nog na. Rond de middag stuurde ze hem dat ze niet meer goed wist wat er gebeurd was. Hij legde haar dat in berichten uit, waarna ze niet meer reageerde.
De Belgische rechtbank heeft de toekomstige dokter schuldig bevonden, maar hem de gunst van opschorting van de straf verleend. Als hij binnen 5 jaar nog een misdrijf begaat, zal hij alsnog voor deze zaak een straf opgelegd krijgen.
Mocht je dit nog steeds een heel raar besluit vinden, dan zou ik je aanraden om het artikel van de VRT en het vonnis van de rechters te lezen.
Persoonlijk vind ik deze zaak een mooi voorbeeld van hoe belangrijk nuance is, en hoe goed rechters hier naar kijken, in strafzaken. Een rechter komt niet zomaar tot een besluit.
De zaak Weiteveen
De afgelopen periode trok nog een andere rechtszaak mijn aandacht: de zaak Weiteveen. Middels een podcast had ik reeds kennisgemaakt met dit bizarre verhaal: een steeds hoger oplopende ruzie tussen de kopers en verkoper van een huis, in de gemeente Weiteveen, mondde uit in een slachtpartij, waarbij Richard K. (de verkoper) Ineke en Sam (de kopers) om het leven bracht, onder ogen van hun zoontje.
Uit de podcast bleek dat Richard K. in het verleden meerdere CVA’s en/of TIA’s had gehad. Dit zijn doorbloedingsstoornissen van de hersenen, die zich in de acute fase veelal uiten in het onvermogen om goed te kunnen praten, te kunnen bewegen en te kunnen zien.
Nu zie ik in mijn werk als arts zeer regelmatig mensen die zo’n doorbloedingsstoornis - ook wel beter bekend als beroerte - gehad hebben. Zeker bij de grotere doorbloedingsstoornissen is er een periode van revalidatie nodig, en hebben mensen vaak nog restverschijnselen, die voortkomen uit de schade die in het brein was ontstaan.
Hersenschade?
Mijn eerste gedachte bij Richard K. was dat zijn hersenschade wel een rol gespeeld moest hebben in de bizarre slachtpartij, die hij verrichtte. Hoe kom je anders tot zo’n verschrikkelijke daad?
Richard K. is geobserveerd in het Pieter Baan Centrum. Hier zijn wel enige stoornissen ontdekt, maar niks wat het extreme gedrag van Richard K. echt goed verklaren kan. De conclusie was, voor zover ik het kon interpreteren, dat Richard K. eigenlijk een vrij normale man is, met enige restschade van zijn doorbloedingsstoornissen.
De advocaat van Richard K. probeerde logischerwijs de doorgemaakte beroertes en de daaruit vloeiende schade nogmaals naar voren te brengen. Had dit niet geleid tot een verminderde toerekeningsvatbaarheid? En was er geen sprake van een (beginnend) dementieel beeld, gezien de afwijkingen op de hersenscans.
Nee en nee, was het antwoord van de deskundigen.
Neuropsychologisch onderzoek to the rescue
Richard K. is uitgebreid onderzocht en er zijn geen aanwijzingen gevonden voor beginnende dementie. Noch voor ernstige restschade na de beroertes. Dit weten de onderzoekers van het Pieter Baan Centrum omdat ze Richard K. aan neuropsychologische onderzoeken hebben onderworpen. Afwijkingen van het brein op een scan zeggen doorgaans niet zo veel: hoe het brein functioneert, kun je alleen testen door neuropsychologisch onderzoek (NPO).
Hoewel ik eerst mijn twijfels had, kan ik nu achteraf alleen maar zeggen: Richard K. en de zaak Weiteveen zijn op het medische vlak heel goed uitgezocht. De rol van eventuele hersenschade of hersenafwijkingen is uitgebreid onder de loep genomen, onderzocht en uitgesloten als grote bijdrager in het bizarre gedrag van Richard K. Richard K. lijkt ten volle verantwoordelijk te zijn voor zijn gedrag.
Wie is Richard K.?
Maar wie is Richard K. nu precies?
Uit de gegevens van de zaak concludeer ik dat er sprake is van een man, bij wie het leven een knik lijkt te vertonen na zijn beroerte(s): hij kan minder workload als accountant aan, de relatie met zijn vrouw loopt op de klippen (van wie hij scheidt maar met wie hij op een later moment toch weer een relatie heeft) en hij kan het onderhoud van zijn woning niet meer aan. Althans, zo geeft hij als reden op voor de verkoop van zijn huis.
Richard K. lijkt mij echter ook een man die niet altijd even eerlijk is, en vrij manipulatief van aard. Zo vertelt hij niet dat geld een aanzienlijke rol speelt in de verkoop van zijn woning (zijn ex bevestigt dit op een later moment aan het AD). Hij verkoopt zijn woning aan een stel en laat specifiek opnemen in het koopcontract dat hij niet aansprakelijk gesteld kan worden voor gebreken die achteraf gevonden worden. Persoonlijk vind ik dat nogal een wonderlijke move om te maken, zeker als er achteraf zo ontzettend veel gebreken blijken te zijn. Gebreken die vermoedelijk ook nog eens moedwillig zijn weggemoffeld tijdens de bezichtiging van de woning.
Richard K. zoekt veelvuldig de confrontatie op met het stel dat zijn huis koopt, maar gedraagt zich keer op keer als een geslagen hond en doet alsof hij het enige slachtoffer in deze zaak is. Twee dagen voordat hij Ineke en Sam vermoordt, gaat hij met draaiende camera’s naar het huis van het stel, zoekt de confrontatie op en is ‘blij’ als Sam hem een kleine kopstoot geeft, omdat hij denkt dat Sam nu echt door de politie vastgezet zal worden.
Richard K. is een man met een vergunning voor wapens voor de jacht, maar de moorden werden door hem gepleegd met andere wapens dan waar hij een vergunning voor had.
Waarom zou iemand nog meer wapens kopen, als je al vergunde wapens in huis hebt?!?
Ik kan maar één reden bedenken: omdat je nog steeds in staat wil kunnen zijn om iemand om te brengen, mocht de politie je vergunde wapens op komen halen, iets wat Richard K. nota bene nog zelf heeft aangeboden op de dag van het kopstoot incident (!).
Richard K. is een man die twee moorden pleegde in aanwezigheid van het zoontje van het stel, en zelfs tijdens de rechtszaak kan hij alleen maar zijn excuus aanbieden voor het feit dat het zoontje dit heeft moeten aanschouwen (en dus niet voor het feit dat hij zijn ouders voor zijn ogen vermoord heeft).
Richard K. is een man die na het vonnis van levenslang met een kleine glimlach de rechtszaal uitloopt, hoopt op een betere uitspraak in hoger beroep en blijft volharden dat hij het juiste heeft gedaan.
Richard K. is veroordeeld tot levenslang voor de dubbele moord op Sam en Ineke door een rechtbank die uitstekend werk heeft gedaan: hij is goed op waarde geschat en terecht uit onze maatschappij verwijderd.